Kancelaria Radcy Prawnego

Rodzice mogą bez zezwolenia sądu opiekuńczego przewidzianego w art. 101 § 3 KRO nabywać dla małoletniego dziecka nieruchomości na podstawie darowizny w stanie wolnym od zobowiązań wobec darczyńcy lub osób trzecich.  

Taka zasada ustanowiona została w uchwale Sądu Najwyższego III CZP 73/76, który wyjaśnił zakres zwykłego zarządu majątkiem dziecka.

Powstała bowiem potrzeba wyjaśnienia szczególnej sytuacji, gdy nabycie nieruchomości na rzecz małoletniego następuje pod tytułem darmym w stanie wolnym od zobowiązań wobec darczyńcy lub osób trzecich, to znaczy w sytuacji, gdy wskutek umowy darowizny następuje na rzecz dziecka przysporzenie majątkowe nie pociągające za sobą po stronie obdarowanego żadnych zobowiązań cywilnoprawnych wobec darczyńcy lub osób trzecich. Ta szczególna sytuacja ma istotne znaczenie, a ocena, czy czynność prawna dokonywana przez rodziców w imieniu dziecka może z natury rzeczy godzić w dobro dziecka i jego interes majątkowy, powinna uwzględniać swoistość konkretnej czynności prawnej.

Należy mieć zwłaszcza na uwadze, czy zgodnie z zasadami doświadczenia życiowego konkretna czynność prawna w przeciętnych i typowych sytuacjach życiowych naraża dobro dziecka i jego interes majątkowy czy też - przeciwnie - z reguły leży w jego interesie. Zasady doświadczenia życiowego wskazują, że bezpłatne przysporzenie majątkowe na rzecz dziecka zazwyczaj zgodne jest z jego dobrem.

Nie powinna przy tym mieć istotnego znaczenia okoliczność, czy przedmiotem bezpłatnego przysporzenia jest np. większa suma pieniężna, wartościowa rzecz ruchoma czy też nieruchomość. Okoliczność przy tym, że w indywidualnych wypadkach przedmiot darowizny może nie mieć większej wartości materialnej, nie powinna przekreślać samej zasady, w myśl której bezpłatne przysporzenie majątkowe z reguły leży w interesie dziecka.

W praktyce tę zasadę można właśnie rozciągnąć nie tylko na nieruchomości, ale na inne przedmioty i prawa majątkowe. Ma to takie znaczenie, że przy darowiźnie innych rzeczy niż nieruchomości nie jest wymagana obecność notariusza i w związku z tym notariusz nie ostrzeże rodziców przed ewentualnymi negatywnymi skutkami darowizny, jeśli przedmiot darowizny nie jest wolny od obciążeń.

Dlatego warto pamiętać, że obciążenia mogą mieć charakter rzeczowy (jak np. hipoteka przy nieruchomości), osobisty, jak np. obciążenie najmem, związany z papierami wartościowymi, jak np. prawa i obowiązki z akcji spółek, ale również ten pozornie mniej oczywisty charakter bo wynikający bezpośrednio z ustawy. Na przykład jest nim obowiązek zapłaty corocznie podatku od nieruchomości w przypadku nieruchomości rolnych o najwyższych klasach bonitacyjnych lub też rzecz może zachodzić przypadek, iż rzecz ruchoma jest obciążona obowiązkiem zapłaty akcyzy (np. sprowadzenie quada z USA – prawo jazdy kategorii B1 na czterokołowca, wedle stanu prawnego na 10.11.2016 może uzyskać 16 latek). W związku z tym, żeby uniknąć nieważności umowy darowizny na rzecz dziecka, dokonanej bez zezwolenia Sądu opiekuńczego należy zachować szczególną ostrożność.